“BM 25 Kasım Uluslararası Kadınlara Yönelik Şiddete Son Günü” kapsamında dört yıldır düzenlenmekte olan ve Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı’nın girişimiyle başlatılan Kurultayların beşincisi 23-24 Kasım 2002 tarihlerinde İzmit’te Değirmendere Kadın Destek Çevre Kültür ve İşletme Kooperatifi’nin ev sahipliğinde ve Heinrich Böll Vakfı’nın desteğiyle toplandı.
17 Ağustos depreminden sonra bölgede kadına yönelik şiddetin ve yoksulluğun artışına dikkat çekmek için İzmitli kadınların evsahipliğinde toplanan Kurultay’a, Türkiye’nin çeşitli illerinden 53 kadın kurum, kuruluş ve grubundan 155 kadın katıldı. Dördüncü kurultaydan bu yana geçen bir yıl içinde kadın kurultayı olarak ileri sürdüğümüz ve takipçisi olduğumuz taleplerin gerçekleşenlerinden birkaçı şunlardı:
- Kadınların yıllarca süren mücadelesi ve geçtiğimiz yıl yoğunlaşan baskısı sonucunda Medeni Yasa değiştirilirken; edinilmiş mallara katılma rejimi, mevcut evliliklerin 1 Ocak 2002’den önceki bölümü kapsam dışında bırakılarak çıkarıldı.
- Ailenin Korunmasına Dair 4320 sayılı yasanın uygulanması ile ilgili Genelge, 2002 yılında Adalet Bakanı Sayın Aysel Çelikel tarafından çıkartıldı.
- BM Kadınlara Yönelik Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) ek İhtiyari Protokolü kabul edildi.
- Seks işçilerinin sorunları konusunda göreceli olarak iyileştirmeler getiren yeni fuhuş yönetmeliği çıkartıldı.
- II. Kurultayın sonuç bildirgesinde özellikle vurgulanan “namus cinayetleri” kavramı, Pekin+5 Bildirgesi kadına yönelik şiddet maddesi içinde yer aldı.
- TBMM’de Kadın Erkek Eşitliği İzleme Komisyonu’nun kurulması kararı, TBMM Anayasa Komisyonu’nda kabul edildi ve İç Tüzük geneli üzerine görüşülerek uygulamaya konulması aşamasına gelindi.
V. Kurultay’da katılımcı bağımsız kadın grupları, öncelikle 3 Kasım 2002 seçim sonuçlarını değerlendirdi. Bu değerlendirmede, AKP ve Hükümet Programında, açık ve net bir biçimde “kadın-erkek eşitliği ilkesine” ve “fırsat ve uygulama eşitliği hedeflerine ulaşıncaya kadar devletçe alınacak geçici ve özel önlemler”e (“olumlu ayrımcılık”, “kota” vb. ilkelere) yer verilmemesi eleştirildi.
BM Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’nin yaşama geçirileceği konusunda T.C. Devleti taahhütlerinin hükümet tarafından bir an önce yerine getirilmesi talebi dile getirildi. Öncelikle aşağıdaki dört konuda;
- AKP’nin geçen yasama yılında verdiği sözü yerine getirerek, aile içinde gerçek eşitliği sağlamanın ve şiddete karşı koyabilmenin en önemli araçlarından biri olarak, Medeni Yasa’nın Yürürlüğü ile ilgili 10. Maddenin, evliliklerin 1 Ocak 2002’den önceki bölümüne de uygulanacak biçimde DERHAL değiştirilmesi;
- Uluslararası sözleşmelerin de öngördüğü gibi, kadına yönelik şiddetin önlenmesi devletin öncelikli görevlerinden biridir. Şiddetin ve onu besleyen önyargılar, gelenekler, örf ve adet vb. düşüncelerin de ortadan kaldırılmasını içerecek biçimde toplumsal bir seferberlik başlatılması ve kadına yönelik şiddetin önlenmesi ile ilgili özel bir yasanın çıkartılması; her yıl 25 Kasım günü TBMM’nin bir oturumunda özel olarak bu konunun tartışılması; ve ayrıca AB kararlarından olan “7.500 kadın ve kız çocuk için bir sığınak” kriteri gözönüne alınarak:
- Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi, Türkiye’de de sığınak açma çalışmalarını sürdüren kadın kuruluşlarının sığınaklarının finansmanı için (gelişmiş ülkelerde olduğu gibi bağımsızlıklarına müdahale etmeden) bütçeye bir kalem eklenmesi ve ek fonlarla desteklenmesi;
- SHÇEK’e bütçeden ayrılan payın artırılarak SHÇEK’e bağlı kadın sığınaklarının sayılarının ve hizmet kalitelerinin artırılması; bu hizmetlerin tasarruf tedbirlerinin dışında tutulması; bu kuruluşlarda kadın bakış açısına sahip kadınların yer alması ve bağımsız kadın grupları ile iletişim içinde işletilmesinin sağlanması;
- Yerel Yönetimler yasasına, AB üyesi ülkelerdeki düzenlemelerde olduğu gibi kadın sığınaklarının açılarak kadın kurumlarınca işletilmesi ve denetlenmesinin sağlanması konularını içeren bir maddenin eklenmesi; yerel yönetimlerin kadın STK’ları ile işbirliği içinde çalışmasının sağlanması;
- Yoksulluk, özellikle de kadınların yoksulluğu, kriz dönemlerine özgü, geçici bir olgu değil, yapısal bir sorundur. Yoksulluğun önce kadınları vurduğu göz önüne alınarak, yoksul kadınlar için sürekli ve düzenli gelir anlamına gelecek sosyal yardımın acil eylem planına konulması; bu paranın mutlaka kadınların eline verilmesi; aile, çocuk yardımları, lojman yardımı, sosyal ödemelerdeki muamele eşitsizliği sorunlarının çözümlenerek bu tür sosyal yardımlarda eşlerin ortak kararının gözetilmesi; şiddete uğramış ve şiddetsiz bir hayat kurmaya çalışan kadınların konut sorunlarının çözülmesi, kendilerine ve çocuklarına ücretsiz eğitim ve sağlık olanakları sağlamada ve işe yerleşmede öncelik tanınması, aynı olanakların afet ve göç nedeniyle mağdur olan kadınlara da sağlanması;
- KSSGM’nin kadına yönelik plan ve politikaların koordinasyonunu yapacak bir kurum olarak yeniden Başbakanlık’a bağlanarak teşkilat yasasının bir an önce çıkartılması; kadınlarla ilgili tüm bakanlıkların çalışmalarının tek bir merkezden koordine edilmesi amacıyla bir Kadın Başbakan Yardımcısı seçilmesi ve TBMM’de kadın-erkek eşitliği daimi komisyonu kurularak insan kaynağı, mali kaynak ve gerekli mekanizmaları içeren bütünsel bir kurumsallaşma sürecinin başlatılması; Olumlu ayırımcılık ilkesi (KKHAÖS madde 4) doğrultusunda Eşitlik Çerçeve Yasası’nın çıkartılması; konularında Hükümet göreve çağrıldı.
Bu öncelikli konuların kadınlar açısından taşıdığı yaşamsal önem gözönünde bulundurularak, hiç ertelenmeden, hükümetin ACİL EYLEM PLANI içine alınarak çözümlenmesi istendi.
Kadınlara karşı şiddet konusuyla yakından ilgilenen kadın örgütlerinden oluşan kurultayda, hükümetin verdiği STK’larla işbirliği içinde çalışma sözleri ve BM’nin devletlere verdiği “Kadın hareketinin ve Hükümet dışı örgütlerin çalışmalarını kolaylaştırıp daha iyi bir duruma getirme ve kendileriyle yerel, bölgesel ve ulusal düzeyde işbirliği yapma” görevi hatırlatılarak, kurultay sonuçlarının hükümete bildirilmesi ve yapılacak çalışma programlarının oluşturulması amacıyla BAŞBAKAN, İLGİLİ BAKANLAR ve KADIN MİLLETVEKİLLERİ ile görüşme talebinde bulunulması kararlaştırıldı.
Kurultaya katılan kadınlar, konuyla ilgili aşağıdaki diğer taleplerini de ilgili çevrelere ulaştırmaya ve bu konuda etkili bir baskı gücü oluşturmak üzere çalışmaya karar vermişlerdir:
- Genel olarak kadınlara yönelik harcamalar için, özel olarak da şiddetin önlenmesi ve şiddete uğrayan kadınlara destek programlarının hayata geçirilebilmesi için kamu ve yerel yönetim bütçelerinden ödenek ayrılması ve bütçelerin toplumsal cinsiyet bakış açısıyla hazırlanması;
- Her alanda ve düzeyde kamu kadrolarının eğitiminde toplumsal cinsiyet duyarlılığı eğitimi verilmesi;
- Krize karşı önlem ve devleti küçültme politikaları gerekçesiyle kamuda çalışan kadınların resen emeklilik uygulamaları kapsamının dışında tutulmasının sağlanması;
- Kürtaj, doğum kontrolü ve doğumun evli olup olmadığına bakılmaksızın ücretsiz olması ve kadının rızasının yeterli olması;
- Doğum öncesi iki ay, doğum sonrası bir yıl kadına ücretli izin verilmesi. Doğum sonrasında çocuk bakımı için babaya da izin verilmesi;
- Çalışma hayatı ile aile yükümlülüklerinin bağdaştırılması için kadın ya da erkek olmasına bakılmaksızın belirli sayıda işçi çalıştıran her işyerinde kreş açılması;
- 4320 sayılı ailenin korunmasına dair yasanın tanıtımına yönelik programların sık aralıklarla radyo ve televizyonlarda yayınlanmasının sağlanması ve kadına yönelik şiddet konusunda sorumluluğu olan öncelikle güvenlik birimleri, adalet bakanlığı görevlileri, sosyal hizmet uzmanları, tıp alanında çalışanlar gibi, tüm meslek elemanlarına kadına yönelik şiddet konusunda eğitim verilmesi;
- Kadınlara ana dillerinde kadının insan haklarının ve kadına yönelik şiddete karşı koyma yollarının anlatılması için kaynak ve kadroların ayrılması, gerekli eğitim materyallerinin hazırlanması, eğitim programlarının oluşturulması, ana dilde okuma yazma kurslarının açılması;
- Eğitim, sağlık ve sosyal güvenlik alanlarındaki özelleştirilmenin durdurulması;
- Aile Mahkemeleri Yasasının acilen çıkarılması, bu mahkemelerde kadın bilincine sahip (tercihan kadın) yargıçların görev alması;
- Tüm karar yönetim ve denetim mekanizmalarında kadınlara en az %30 kota tanınması, siyasi partiler ve seçim yasasının bu ilkeler doğrultusunda yeniden düzenlenmesi;
- Bağımsız kadın sığınakları kurultayınca çalışmaları daha önce başlatılmış olan Türkiye’nin her yerinden aynı telefon numarası ile aranacak ve başvuran kadınlara acilen yapabilecekleri işler, başvurabileceği yerler konusunda bilgi verecek, kendi bölgelerindeki kadın gruplarına ulaşmalarını sağlayacak ücretsiz bir ALO ŞİDDET HATTI’nın bir an önce kurulması;
- Seks işçileri ile ilgili tüm mevzuatın, uluslararası seks işçileri bildirisi, kadın bakış açısı ve etiği ile birlikte yeniden düzenlenmesi; seks işçileri ile farklı cinsel yönelimleri olanların fuhuş sektörü dışında başka alanlarda çalışma hakkının da yasal olarak tanınması; belli sayıda işçi çalıştıran işyerlerinde travesti ve transeksüellerin de çalışması konusunda yasal düzenlemelerin yapılması;
- Barolar bünyesinde kurulan kadın hakları uygulama merkezlerinin tüm kentlere yaygınlaştırılması;
- Şiddetin her türlüsünü içeren ve öncelikle kadın ve çocukları tehdit eden savaşa karşı durulması ve silahlanmaya ayrılan bütçenin kadına yönelik şiddetin önlenmesine ilişkin bütçeye aktarılması;
Kurultay’da, kadına yönelik şiddetin önlenmesinin öncelikle kadınların dayanışması ve örgütlülüğü sayesinde mümkün olacağı bir kez daha vurgulanarak; şiddete karşı örgütlü mücadelenin en önemli araçlarından biri olarak kurultaylarda biraraya gelen kadın örgütleri arasında bilgi-belge-deneyim aktarımı sağlamak, ortak bir dil oluşturmak, eğitim programları hazırlamak ve uygulamak, iletişimi hızlandırmak ve sürekli kılmak amacıyla bir İLETİŞİM MERKEZİ kurulmasına karar verildi.
Hükümetin ve tüm ilgili kesimlerin kadınlara karşı ayrımcılığın tasfiyesi ile ilgili uygulamaları konusunda gerekli tespit ve uyarıları yapmak üzere bir İZLEME KOMİTESİ kuruldu.
Kurultay’da alınan bir başka karar ise, Anayasa Mahkemesi’nin “evli kadınların kendi soyadı yanında kocasının soyadını da taşıması” kararının, Anayasanın eşitlik ilkesine ve BM Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’ne aykırılık nedeniyle BM’nin ilgili KOMİTESİ’ne götürülmesi idi.
Kurultay Katılımcıları
- Adana Aile Danışma Merkezi
- Adana Kadın Kuruluşları Birliği
- Adana Kadın Sığınmaevi Kurma Derneği
- Adana Yerel Gündem 21 Kent Konseyi Kadın Meclisi
- AMARGİ – Adana
- AMARGİ – İstanbul
- Ankara Barosu Kadın Danışma Merkezi
- Ankara Barosu Kadın Komisyonu
- Antalya Kadın Danışma ve Dayanışma Merkezi
- Antalya Yerel Gündem 21 Kadın Meclisi
- Avcılar Ev Eksenli Çalışan Kadınlar Koop.
- Bağımsız Kadın Derneği Danışma Merkezi-Mersin
- Bağımsız Kadın İnsiyatifi-İzmir
- Bağımsız Kadınlar Vardır Grubu-Ankara
- Batman Kadın Danışma Merkezi
- Bursa Barosu Kadın Komisyonu
- Cumhuriyet Kadınları Derneği-Ankara
- Çanakkale Kadın El Emeğini
- Değerlendirme Derneği Kadın Danışma Merkezi
- Dicle Kadın Kültür Merkezi-İstanbul
- Diyarbakır Barosu Kadın Danışma Merkezi
- Diyarbakır Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi- DİKASUM
- Ege Kadın Dayanışma Vakfı-EKDAV
- Feminist Kadın Çevresi
- Hacettepe Ünv. Sosyal Hizmetler Yüksek Okulu
- İstanbul Barosu Kadın Hakları Uygulama Merkezi
- İzmir Barosu Kadın Hakları Uygulama Merkezi
- İzmit Bağımsız Kadın İnsiyatifi
- İzmit Kadın Merkezi
- İzmit SHÇEK, ATİAD Toplum Merkezi
- İzmit-Değirmendere Kadın Destek Merkezi
- Jiyan Kadın Kültür ve Sanat Evi
- KADER –Balıkesir Şubesi
- Kadın Dayanışma Grubu-İzmir
- Kadın Dayanışma Vakfı-Ankara
- Kadının İnsan Hakları -Yeni Çözümler Vakfı
- Kadınlarla Dayanışma Vakfı-KADAV
- KAMER Kadın Merkezi-Diyarbakır
- Karşıyaka Kent Meclisi Kadın Dayanışma Merkezi-İzmir
- Karşıyaka Kent Meclisi Kadın Komisyonu-İzmir
- Kızıltepe Kadın Danışma Merkezi
- Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı
- SELİS Kadın Danışmanlık Merkezi-Diyarbakır
- Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu -SHÇEK (Ankara, İzmir, Denizli, İstanbul)
- Şahmaran Kadın Destek Merkezi
- Şirinköy Fiskos Kadınlar Çevre Kültür ve İşletme Koop.
- Türkiye Barolar Birliği Kadın Komisyonları Merkezi TÜBAKKOM
- Uluslararası Af Örgütü Türkiye Kadın Komisyonu
- Yeniden Sağlık ve Eğitim Derneği-İstanbul